The mule

Κάπου, κάπως, κάποτε είχα διαβάσει σε περιοδικό της τέχνης του λόγου συνέντευξη ενός απ' τους εκπροσώπους της νεοελληνικής ποίησης. Δεν θυμάμαι ούτε τίτλο περιοδικού, μήτε όνομα καλλιτέχνη, ούτε καν το περιεχόμενο της συνέντευξης. Συγκράτησα στην μνήμη μονάχα μια ερώτηση : Πιστεύεις στα ''δοσμένα'' ποιήματα; Η απάντηση του ποιητή ήταν του τύπου πως ούτε στην τέχνη ούτε και στην ζωή υπάρχει τίποτε ''δοσμένο'' και πως χρειάζεται αγώνας, κόπος, προσπάθεια για να πετύχεις. Τίποτε δε χαρίζεται. Τυπικά είχε δίκιο. Ουσιαστικά όμως είχε άδικο. Αντιμετώπισε το θέμα αφελώς κάτι απαράδεκτο για ποιητή, δηλαδή για άνθρωπο με αυξημένη ευαισθησία και - κατ' επέκταση - δυνατότητα να εμβαθύνει περισσότερο στην ψυχολογία πραγμάτων και καταστάσεων.

Διαφορετική (χωρίς ουσιαστικά να είναι αντίθετη) η δική μου άποψη. Ναι, υπό όρους και προϋποθέσεις, υπάρχουν ''δοσμένα'' ποιήματα. Με οδηγό το πολύ σπανίως του Πλάτωνα και του Καβάφη. Ως εξαίρεση του κανόνα, υπάρχουν. Όταν τα ερεθίσματα κι η συνεχόμενη τριβή με το ''αντικείμενο'' και την ίδια την ζωή (το ένα δεν υφίσταται χωρίς το άλλο) κινούν εσωτερικές διεργασίες και το υποσυνείδητο - ο εσωτερικός δαίμονας μάλλον - εργαζόμενο(ς), εν' αγνοία μας, δημιουργεί. Το 'χα γράψει σε αρχαίες εποχές πως οι στοχαστές είμαστε αρσενικές μητέρες. Κυοφορούμε πνευματικώς. Μόνο που στην παραπάνω περίπτωση ( των ''δοσμένων'' ποιημάτων ) ο δημιουργός δεν αντιλαμβάνεται την ''σύλληψη'' ούτε και την ''κύηση'' της ιδέας παρά μόνο όταν έρχεται η στιγμή της ''γέννας''.

Πάνε περισσότερα από δέκα χρόνια που 'χα μια ανάλογη εμπειρία. Έγραφα σχεδόν σαν υπνωτισμένος, σαν κάποιος να μου υπαγορεύει. Σχεδόν καμία συνειδητή συμμετοχή. Όταν τελείωσα το ποίημα προσπάθησα να καταλάβω τί είχα γράψει, να ερμηνεύσω τις αράδες. Πιθανά το καλύτερό μου ποίημα. Ούτε τίτλο δεν κατάφερα να του δώκω. Τ' ονόμασα Άτιτλον.

Προς τί ο μακροσκελής πρόλογος των τριών παραγράφων; Την ίδια αίσθηση του ''δοσμένου'' ποιήματος ένοιωσα στο The Mule των Deep Purple όταν διάβασα τους στίχους αλλά και την άποψη του συγκροτήματος. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1971 (μ.α.χ.χ.) και συμπεριλήφθηκε στον δίσκο Fireball που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά. Ενός δίσκου που είχε την ''ατυχία'' να βρίσκεται - χρονικά - ανάμεσα στις συμπληγάδες του In Rock που προηγήθηκε και του Machine Head π' ακολούθησε. Κι όμως στο εν' λόγω μουσικό έργο βρίσκονται ορισμένα απ' τα πλέον σημαντικά στιχουργήματα των Βρετανών (βλ. Fools, No One Came). Ιδού η δική μου προσπάθεια για μετάφραση / ελεύθερη απόδοση :

Ο ΗΜΙΟΝΟΣ

Κανένας δε θωρεί τί πράττεις
σε καλύπτω, μπροστά στέκομαι.
Όμως με καθοδηγείς συνεχώς
θολώνεις, σκοτίζεις το μυαλό μου.

Τραγουδούσα κάποτε, προσευχόμουν
ανέμελη ζωή δίχως έγνοιες, φροντίδες.
Τώρα κατήντησα ηλίθιος, γιατί
ασπάστηκα τον λόγο του ημιόνου.

Ποιό το μονοπάτι της αλλαγής
όταν το πνεύμα πιστός παραμένει
φίλος του Εκπεσόντος Αγγέλου
βαθιά κρυμμένο(ς) μες στη γη;

Ένας ακόμη σκλάβος για τον ημίονο...

Για το συγκρότημα -δια στόματος Roger Glover- οι άνωθι στίχοι δεν έχουν καμία σημασία (και για τον στιχουργό άραγε;) γι αυτό και τα φωνητικά είναι ''θαμμένα'' στην τελική μίξη / ηχογράφηση δίνοντας βαρύτητα στο μουσικό μέρος. Η δική μου εντύπωση είναι πως οι λέξεις ''βγήκαν'' αυθόρμητα κι η προσπάθεια αποσυμβολισμού είν' επίπονη διαδικασία. Φαινομενικά δεν δείχνει να σημαίνει κάτι συγκεκριμένο οπότε ... πάμε παρακάτω, στα επόμενα. Κι όμως το τραγούδι έχει ύφος, νοήματα, το διατρέχει ένας εσωτερικός ρυθμός, δε μοιάζει για ''ξεπέτα''.

Στα μάτια μου φαντάζει ως η προσπάθεια να (ξανά) ειπωθεί η ιστορία των πρωτοπλάστων και του προπατορικού αμαρτήματος με σύγχρονα δεδομένα. Αν συνέβαινε τώρα, στην εποχή μας. Αυτό που προβληματίζει είναι η αλλαγή του όντος που διαβάλει. Τότε το φίδι, τώρα ο ημίονος. Γιατί; Αν το φίδι συμβόλιζε τον έρωτα που οδηγεί στο ''απαγορευμένο'' δέντρο της γνώσης ο ημίονος τί συμβολίζει και (κυρίως) πού οδηγεί;

Ο ημίονος (κοινώς το μουλάρι αλλά ως λέξη ηχεί βάρβαρα και την αποφεύγω) προκύπτει από την διασταύρωση φοράδας με γάιδαρο κληρονομώντας τα πλεονεκτήματα και των δυο χωρίς όμως αναπαραγωγική ικανότητα. Τούτη η αχίλλειος φτέρνα του. Είναι στείρος. Και πιθανά εκεί θαρρώ πως βρίσκεται το κλειδί της ερμηνείας του τραγουδιού. Η μελαγχολική εκτίμηση του καλλιτέχνη για την στέρφα εποχή μας, την θέωση του μηδενός (λόγω της απόρριψης του μη όντος), την παρακμή του δυτικού πολιτισμού που δομήθηκε πάνω στην μηχανιστική αντίληψη των πραγμάτων και στην βαρυτική δύναμη του θεοκράτη μεσαίωνα.

Μελαγχολική διαπίστωση και κραυγή απόγνωσης συνάμα καθώς (κατά πως διδάσκει ο Ντοστογιέφσκι) η εμορφιά θα σώσει τον κόσμο. Κι η τέχνη είναι ο αρωγός και το πεδίο της μάχης. Ειδάλλως...

...Just another slave for the mule